Матэрыялы выходзілі ў інтэрнет-газеце Euramost ў 2009-2010 гг.
"Польскі падзел Беларусі 1921-1939"
"Палітычная гісторыя Беларусі"
"Першы жалобны дзень у Курапатах"
"Хто не памятае мінулага, мусіць перажыць яго зноў"
"Адна краіна, адзін спосаб кіравання"
"Новае - гэта добра забытае старое"
Артыкулы на рускай мове чытаць
ПЕРШЫЯ КУРАПАТЫ
Артыкул З. Пазьняка і Е. ШмыгалевА "Курапаты - дарога смерці" апублікавала газета "Літарата і мастацтва" 3 чэрвеня 1988 года. Гэты вялікі матэрыял быў прысвечаны рэпрэсіям над беларускімі, літоўскімі, польскімі людзьмі ў 1937-1941 гадах. Грамадства выпрабавала шок перад жудасным масавым забойствам 100 тысяч бязвінных ахвяр, укладзеных у магілы па 200 у шэраг, які здзейснялі сталінскія карнікі.
Праз дзва тыдні "Талака" вырашыла правесці ў Курапатах жалобны Дзень памяці. Быў сонечны дзень, і людзі пацягнуліся суцэльнай калонай у лясны масіў прама за акруговай дарогай. Да гэтага дня сасновы лес з мноствам сцежак уяўляецца мясцовым жыхарам як "добрая база адпачынку". Тут пакуль што не было жалобных крыжоў і ніякіх памятных дошак. Але людзі, якія прачыталі "Курапаты - дорага смерці", зараз інакш успрымалі і хвоі, і маленькія грудкі, і прывіды з чырвонымі зоркамі і пісталетамі ў руках. Мастакі Г. Лойка і А. Костка зрабілі макет перавязанага бінтамі чалавека з крывавай ранай на лобе; ён сядзеў пад дрэвам, уяўляючы страшную карціну. Насупраць яго была палянка, і тут "Талака" вырашыла пачаць мітынг. Палянка была маленькая, а новыя людзі ўсё прыходзілі. Слухалі выступоўцаў да 1000 чалавек.
Сяржук Вітушка, адзін з лідэраў "Талакі", пачаў выступ першым, потым гаварылі "талакоўцы", потым з прамовай звярнуўся да мітынгу Зянон Пазьняк, які правёў у Курапатах раскопкі. Я не памятаю даслоўна яго прамову, але ў памяці засталіся словы, што заўсёды знойдуцца людзі, якія будуць казаць, што невінаватых расстрэльвалі не сталінскія душагубы, а фашысцкія захопнікі. Але ўсе знаходкі зведчаць, што пісталетныя дзюры ў чарапах 100 тысяч чалавек, а можа быць, і 200 тысяч, былі зробленыя савецкімі энкэвідыстамі.
Потым першы сакратар Менскага гаркама КПСС, які валодаў амбіцыйным характарам і не прапусціў ні адну акцыю супраціву, вырашыў выкласці сваё меркаванне. Ён сказаў, што гатовы смуткаваць над ахвярамі рэпрэсій, але трэба, каб афіцыйная камісія правяла шырокія раскопкі, і тады тут паставяць стэлу, і ён першым пакладзе да яе кветкі.
У мяне было пачуццё, што сакратар гаркама вырашыў закругліць сітуацыю - няхай праводзяць навуковыя раскопкі, трэба праверыць дакументы, і тады мы збярэмся тут і разам памянем забітых, калі яны тут былі. Таму мой выступ быў супраць яго.
З Курапат мы ішлі разам з Зянонам Пазьняком. Партыйныя органы зробяць усё, гаварыў Пазьняк, каб задушыць расследаванне гэтага масавага растрэлу 100 тысяч чалавек. І асцярожная прамова на мітынгу сакратара гэтаму пацверджанне.
Дзён праз дзесяць у дванаццаць ночы да мяне ў кватэру раздаўся дзвярны званок. Поруч дзвярэй вайсковы капітан уручыў мне пад распіску позву з чырвонай паласой па дыяганалі - мяне заклікаюць на батальённыя шасцімесячныя Чарнобыльскія зборы. Пры выпадку я паказаў позву Дануце Бічэль. Мне было 48 гадоў, і яна сказала, што замест такіх збораў лепш пайсці ў турму. У мяне званне старэйшага лейтэнанта хімічных войскаў і таму я вырашыў, што ўсё будзе як будзе. У пакладзены дзень я ўзяў таксі і адправіўся за дзесяць кіламетраў ад Мінска на збор. Там мне сказалі, што батальён быў адпраўлены сёння ў шэсць гадзін раніцы, і мяне аднаго нікуды не павязуць. Праз гадзіну я быў у ваенкамаце, аддаў сваю позву з надпісам і пячаткай, зробленай на зборным месцы, і самае цікавае, што падчас нашай гутаркі зазваніў тэлефон. Маёр узяў трубку, затым падняўся, і я слухаў загадныя ноткі: "Куда паслалі Тарасава?". Потым ён па-чалавечы спытаў, што я такое зрабіў, што за мяне гэтак "хвалюецца" вайсковец камісар рэспублікі. Я толькі развёў рукамі.
Да сённяшняга дня Курапаты ўяўляць мяжу, па якой праходзіць барацьба паміж жорсткімі сіламі, не жадаючымі прызнаваць, што мы здзяйснялі зло, і рухам за волю, які ўсведамляе ўсю адказнасць за тое, што адбываецца ў краіне. З мітынгу, арганізаванага "Талакой", на якім Курапаты абвешчаныя страшным сымбалем Беларусі, улада пярэчыць чуць пра рэпрэсіі, а грамадства не жадае прызнаваць уладную жорсткасць, сілавы ціск АМАПА, ідзе на адсідку, і так будзе, пакуль існуе аўтакратычны рэжым.
Кастусь Тарасаў